مکانیسم مولکولی زعفران در مهار سلول‌های سرطانی

زعفران حاوی بیش از ۱۵۰ ترکیب، از جمله ترکیبات لیپوفیلیک و هیدروفیلیک مانند پروتئین‌ها، آمینو اسیدها، مواد معدنی، ویتامین‌ها (به‌ویژه ریبوفلاوین و تیامین)، رنگدانه‌هایی مانند کروسین، آنتوسیانین‌ها، کاروتن‌ها، لیکوپن، فلاونوئیدها، نشاسته و سایر ترکیبات شیمیایی است. کروسین‌ها، کروسکتین و سایر آلدئیدهای مونوترپنوئیدی مانند پیکروکروسین و سافرانال از مهم‌ترین متابولیت‌های فعال کاروتنوئیدهای زعفران هستند. کروسین رنگدانه اصلی زعفران است که دارای خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدسرطانی و تقویت‌کننده حافظه است. بر اساس مطالعات، زعفران و کروسین‌های آن به‌عنوان مهم‌ترین ترکیبات ضدسرطانی به‌دلیل توانایی آنها در القای تغییرات در بیان ژن و آپوپتوز در سلول‌های سرطانی شناخته شده‌اند. کروسکتین نیز ممکن است با کاهش سنتز DNA، RNA و پروتئین، مهار RNA پلیمراز II در سلول‌های نئوپلاستیک و دخالت در ساختار هیستون H1 و DNA-H1، رشد تعدادی از سلول‌های سرطانی را مهار کند، در حالی که سمیت زعفران و ترکیبات آن بر روی سلول‌های طبیعی پایین است و در مصرف خوراکی به‌عنوان غیرسمی ارزیابی شده است.

زعفران توجه زیادی را در مطالعات مربوط به ترکیبات گیاهی و ادویه‌ها در رابطه با سرطان جلب کرده است. زعفران که به‌طور علمی با نام Crocus Sativus L. شناخته می‌شود، یکی از محصولات باارزش در چرخه توسعه صادرات غیرنفتی ایران است. زعفران به خانواده زنبق‌ها تعلق دارد و به‌عنوان گران‌ترین محصول کشاورزی و دارویی در جهان، در زمینه کسب ارز خارجی، جلوگیری از مهاجرت و ایجاد شغل جایگاه ویژه‌ای دارد. طبق آمار موجود، ایران بیش از ۱۲۰,۰۰۰ هکتار زمین زیر کشت زعفران دارد و تولید ۴۴۰ تن زعفران را به‌عهده دارد که بیش از ۸۸٪ تولید جهانی را تشکیل می‌دهد. زعفران در بسیاری از فرهنگ‌ها به‌عنوان داروی گیاهی شناخته می‌شود و دارای کاربردهای دارویی متعددی است. در طب سنتی چینی، زعفران شیرین و دارای طبیعت سرد است و با بهبود عملکرد قلب و کبد ارتباط دارد. استفاده‌های اصلی آن شامل تقویت خون، کاهش خستگی و سم‌زدایی بدن است. زعفران معمولاً برای درمان شرایطی مانند تب بالا و کمک به حل لخته‌های خونی استفاده می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که زعفران می‌تواند از رشد سلول‌های سرطانی نیز جلوگیری کند. مقادیر کمی از زعفران می‌تواند به افزایش انقباضات در زنان باردار کمک کند. محققان دانشگاه آکیال در ایتالیا نشان داده‌اند که زعفران بر کارایی سلول‌های بصری اصلی در تنظیم ژن‌ها تأثیر می‌گذارد. این تحقیقات نشان داده است که این گیاه گران‌قیمت نه‌تنها از آسیب به سلول‌های بصری محافظت می‌کند، بلکه می‌تواند روند بیماری‌های ناتوان‌کننده مانند AMD را کند یا حتی معکوس کند.